Đã hơn chục năm nay, làng Tạ Xá, xã Đại Thắng (Phú Xuyên - Hà Nội) khôi phục được lễ hội truyền thống (tháng 3 âm lịch) mà xưa các cụ gọi là “việc làng”. Phần lễ khá trang nghiêm, phần hội thì thật sôi động.
Theo thần phả còn lưu giữ được thì đình Tạ Xá thờ Trung thành đại vương Thượng Đẳng phúc thần, người có công giúp vua Hùng Duệ vương dẹp giặc cứu nước, lập ra Lương Xá trang (nay là xã Đại Thắng) và giúp dân làm lúa nước để tồn tại và phát triển mãi mãi về sau.
Lễ hội tổ chức vào hai ngày 11 và 12-3, là dịp hàng năm dân làng tỏ lòng thành kính và nhớ ơn vị Thành hoàng đã có công phò vua giúp nước, giúp dân, khai phá, sáng lập ra làng xóm, quê hương. Trong phần lễ, toàn dân rước kiệu lên miếu rước thánh về đình tế lễ vào sáng 11, sau đó tổ chức các hội thi, các trò chơi dân gian cổ truyền và hiện đại. Sáng 12 tiếp tục tế thánh, sau đó rước thánh về miếu. Rồi tổng kết, trao giải các trò thi.
Trong lễ hội diễn ra nhiều trò thi dân gian kể cả truyền thống và hiện đại. Trò thi truyền thống xưa được khôi phục và diễn lại ở lễ hội năm nay là thi gà và thi bánh chưng.
Ba hộ được chọn thi gà: Mỗi hộ một con gà sống thiến khoảng 2kg được làm cẩn thận, gà luộc chín, da bóng mịn, cánh xòe cánh phượng, miệng ngậm bông hồng chúm chím nở đỏ tươi.
Ba hộ thi bánh chưng: Mỗi hộ gói 21 chiếc. Bánh chín rền cân nặng bình quân 1,1kg một chiếc. Bên ngoài vuông thành sắc cạnh, trong chín rền, cắt ra phần gạo, nhân đậu, thịt cân đều so với các cạnh, các góc. Ban giám khảo chấm thi gà và bánh chưng khá kỹ càng, phân loại nhất, nhì, ba. Gà đạt giải nhất được tiến dâng lễ thánh. Gà và bánh chưng, sau tế lễ, được chia đều cho các mâm cỗ liên hoan chung để mọi người đều được hưởng lộc thánh.
Trò bắt vịt
Trò thi hiện đại năm nay khá phong phú và hấp dẫn người xem. Trầm ngâm, lặng lẽ là đấu cờ tướng. Sôi nổi, hào hứng là các trò thi kéo co, bắt vịt dưới nước, bơi thuyền, đi cầu phao và năm nay thêm trò thi chọi gà và mới nhất, sôi nổi nhất là thi “nhảy bao múc nước”: Người thi xỏ cả hai chân vào một bao dứa, một tay giữ miệng bao, tay kia cầm chậu nhỏ, hai người thi múc nước từ chậu to đặt ở giữa nhảy về hai phía đổ vào chậu ở hai đầu. Ai đổ đầy chậu trước người ấy thắng.
Những trò thi cổ truyền và hiện đại đã tạo cho lễ hội làng Tạ Xá một niềm vui bất tuyệt.
Lễ hội làng Tạ Xá là một lễ hội tiêu biểu ở vùng phía bắc huyện Phú Xuyên. Không chỉ mang ý nghĩa giáo dục tinh thần nhớ về tổ tiên cội nguồn, lễ hội làng Tạ Xá còn thắt chặt tình đoàn kết hướng về quê hương, vì quê hương mà xây dựng quê hương ngày càng đổi mới.
